Кафедранын тарыхы : Продевтикалык хирургия бөлүмү медициналык институт менен бир жылда ачылган. №116 буйругу боюнча 1941-жылдан баштап Кыргыз мамлекеттик Медициналык Институтунун  доценти Царенко Петр Петрович жалпы хирургия кафедрасынын башчысынын милдетин аткаруучу болуп дайындалган. 1- сентябрда 1941- жылы пропедхирургия кафедрасынын эшиги КММИнин биринчи топтолгон 3-курсунун студенттери үчүн ачык болгон. Царенко П.П. башка  жаш хирургдар И.К. Ахунбаев жана Игембердиев З.И. ассистент болуп иштеп башташкан. Доцент П.П Царенко  1941-жылдан 1945-жылга чейин кафедранын башчысынын болгон.

Ал Ташкент медициналык институтунан Кыргыз ССРинин саламаттык сактоо эл комиссариатынын орун басары тарабынан кафедра башчысына чакырылган. 1946 - жылы ассистент Ахунбаев И. К  "Балдардын курагындагы апендицит" деген темадагы к. м. и. окумуштуулук даражасын алуу үчүн, Круглов А. Н.дин  жетекчилигинин алдында , диссертациясын жактаган,   ушул эле жылы жалпы хирургия кафедрасынын доценти болуп, ал эми 1946-жылдын сентябрынан тартып  1975-жылдын 5-январна , кайгылуу кыйроого чейин , кафедра башчысы иштеп жүргөн.

Эндемикалык зобду хирургиялык дарылоонун алдын алуу ыкмаларын жигердүү изилдеп, ал 1948-жылы докторлук диссертациясын ийгиликтүү коргогон. Ушул эле жылы ал КММИ профессору болуп шайланып, кыргыз медик - профессору жана СССРдин МИА корреспондент-мүчөсү болгон.Согуштан кийинки он жыл аралыгында И.К. Ахунбаев менен ишенимдүү жардамчылары, мыкты  хирургдар — ассистенттер Пефти И. Д., Волох Ю. П., Мухамедзиев М. М., Шубладзе Б. К. эмгектенишкен.

Доцент Царенко П.П

Алардын баары практикалык саламаттык сактоонун маанилүү маселелерин гана чечпестен, илимий - изилдөө иштерин жүргүзүшкон. Ахунбаев И.К. менен анын кызматкерлери күч менен эндемикалык зобдун өнүгүшүнүн негизги этикалык факторлору аныкталып, клиника, патологиялык анатомия жана хирургиялык дарылоо ыкмалары изилдешкен .

Ахунбаев И. К.

Мамлекеттик масштабда йоддук профилактика уюштурулган, Республикадагы атайын обочо кызмат уюштурулган, бул Кыргызстанда эндемикалык зобдун толугу менен жоюунун реалдуу келечектерин түзшкон. Аналитикалык акылдуу , жогорку жарандык позицияларга ээ болгон , авторитеттуу мыкты окумуштуу-хирург-дарыгер профессор И.К.

Ахунбаев 1952-жылы төраганын орун басары, андан кийин СССР ИАнын Кыргыз филиалынын Президиумунун төрагасы кызматына көрсөтүлгөн. Ал эми 1954-жылы түзүлгөн Кыргыз ССР АННЫН биринчи президенти жана Кыргыз ССР Илимдер академиги болгон.

И.К. Ахунбаев дүйнөдөн кайткандан кийин 1975-1976-жылдары  жакын  досу жана анын жардамчысы, улук хирург жана окумуштуу доцент Шубладзе Б. К, ал эми 1976-1977-жылдары Ахунбаева Н.И. жааматтын  акылман жетекчинин жоктугуна аябай ынанып турган , оор мезгилде кафедраны жетектөөгө туура келген.

1977-жылдын январь айында жалпы хирургиянын кафедра башчысы профессор Червинский Анатолий Александрович конкурс боюнча шайланган.

Шубладзе Б.К.

Ал Кыргызстанга Россиядан келген, мурун көкүрөк хирургия жана анестезиология кафедраларын (19б4-1972 жж., Новокузнецк ш.), госпиталдык хирургия кафедрасын (1972-1977 жж.) башчысы болгон .  А. А. Червинский көп жылдар бою калыптанып калган салттарга кылдат жоопкерчиликтуу мамиле кылган. Профессордук-окутуучулук курамдын жана дарыгерлердин жамаатына таянып, ал илимий-изилдөөчү негизги багыттарды сактап калган, бирок жогорку чыңалган прогрессивдүү адис катары , хирургиянын өнүгүшүнө чоң салым кошкон, изилдөөнүн жана хирургиялык дарылоонун алдыңкы жаңы ыкмаларын өнүктүрүүгө түрткү берген.Профессор А.А. Червинский 1990-жылы Израилдеги туруктуу жашоо үчүн кеткен . 13 жылдын ичинде жалпы хирургия кафедрасынын башчысы болуп иштеп, Червинский А.А 8 талапкерди жана 2 илимдин докторун даярдаган.

1991-жылдан 1996-жылга чейин жалпы хирургия кафедрасын профессор Д. Н. Нурманбетов жетектеген, ушул мезгилде мурдагы Советтер Союзунун өлкөлөрү менен байланыш үзүлгөндө, "кайра куруу" оор жылдарында клиниканын бүт эмгеги, рухун, каада-салтын жана кафедранын жетишкендиктерин сактап калуу өтө маанилүү болгон.  Бирок  профессор Д. Н.Нурманбетовдун жетекчилиги алдында материалдык жана моралдык кыйынчылыктарга карабастан илимий ишти улантып, клиниканын бардык бөлүмдөрүнүн операциондук иштеген, Профессор Нурманбетов Д.Н., мында   хирургиялык дарылоонун прогрессивдүү ыкмалары жагынан мындан ары жакшыртуу жүрүп, клиниканын жаш окумуштууларынын жана хирургдорунун жаштары бекемделди. 1996-жылдан 2003-жылга чейин Ахунбаев академигин медицина илимдеринин доктору, профессор Х.С. Бебезов Республикасынын Эмгек сиңирген врачы жетектеген. 1996-жылы сынак боюнча жалпы хирургия, анестезиология жана реаниматология кафедрасынын башчысы болуп шайланат. Ошол убактан тартып, клиника жаңы технологияларды, илимий-изилдөө, киргизүү жана өнүктүрүү үчүн жаңы түрткү берет.                                               

Ийгиликтүү боор сарык оорусу хирургиялык дарылоо боюнча иштеп жургон , ал бир кыйла оор патология менен ооругандардын өмүрүн узартууга мүмкүндүк берет.Хирургиялык эндокринология ийгиликтүү өнүгүп келе жаткан. Адаттагыдай эле, эндемикалык зобду маселелерди изилдешкен.

Д.Н. Нурманбетов 

Профессор Х.С.Бебезов                                                                                                          

2003-2004-жылдары кафедранын жетекчисинин профессор Чынгышпаев Ш.М аткарган. 2004-жылдын сентябрынан тарта кафедранын башчысы медицина илимдеринин доктору, профессор Бейшеналиев А. С. аткарган.  Анын жетекчилиги астында  2 доктордук жана 12 талапкердик  диссертация жакталган. 100дөн ашык илимий иш, 6 монография жарык көрдү

Илимий студенттик ийрим иштер жүргүзулгон. Хирургиядагы  ар кандай маселелер боюнча студенттердин докладдары бир нече жолу жаш окумуштуулардын илимий жыйындарында алдынкы орундарды ээ болгон.

2020 жылдын сентябрь айынан тартып медицина илимдеринин талаптери , доцент Кочконбаев Ж.А кафедра башчысынын милдетин аткаруучусу деп дайвндалып, азырбы кунго чейин ийгиликтуу жетектеп келе жатат.Бугунку кундо кафедрада  20 кызматчы- анын ичинде 3 профессор, 4 доцент, 8 медицина илимдеринин талаптерлери . Кафедрада дарылоо иши, педиатрия, стоматологиялык, чет өлкөлүк факультеттер адистиги боюнча 3-курстун студенттери билим алышат. 

Пропедевтикалык хирургиясы кафедрасы Кыргыз Республикасынын саламаттыкты сактоо министрилигинин  Улуттук госпиталында  жайгашкан.  И.К. Ахунбаев атындагы клиникасында отурукташкан . Бул клиника көп профилдүү болгондуктан,, ар тараптуу дарылоо иштерине  катышат.  Кафедранын ассистенттери ичеги карын жана бездери хирургиясы Кан тамыр,пластикалык жана реконструкциялык микрохирургия,опко хирургия, иримдуу хирургия болумдорунду куну жана тунку ноомоттордо да кызмат отоп келишет . Хирургиялык жол менен дарылоонун жаңы ыкмалары  дайыма киргизууго аракеттерин узбой келуудо жатат.

Бейшеналиев А. С.

Кочконбаев Ж. А.

Жалпы хирургия кафедрасы Медициналык академия менен бир учурда негизделген. 1941-жылдын №116 буйругу менен Кыргыз мамлекеттик медицина институтунда жалпы хирургия кафедрасынын башчысынын милдетин аткаруучу болуп доцент Петр Петрович Царенко дайындалган. Ушул эле буйрук менен доцент П.П. Царенко 1941-жылдын 15-августунан кечиктирбестен пропедевтикалык хирургиялык кафедраны уюштуруу иштерин тезинен баштоого жана КММИден студенттерди кабыл алууга даяр экендиктерин билдирүүгө милдеттендирилген.

1941-жылдын 1-сентябрында КММИнин 1-курсунун 3-курсунун студенттерине пропедхирургия кафедрасынын эшиги ачылган. Мындан тышкары доцент Царенко П.П.га ассистент болуп жаш хирургдар И.К. Ахунбаев жана Игембердиев З.И. дайындалышкан. Доцент П.П. Царенко кафедраны 1941-жылдан 1945-жылга чейин башкарган. Аны кафедранын башчылыгына Кыргыз ССР саламаттык сактоо эл комиссарынын орун басары И.К. Ахунбаев Ташкенттеги медицина институтунан чакыртып алган. Ал кафедрада педагогикалык стажы бар жалгыз мугалим болгон. Ушул учурда республикалык медициналык басма сөздө И.К. Ахунбаевдин көтөн чучуктун рак оорусу, калкан безинин саркомасы, жаш балдардын сокур ичегисинин сезгенүүсүнүн  клиникасы жөнүндө макалалары жарыяланган. Кийинчерээк «Жаш балдардын сокур ичегисинин сезгенүүсү» деген темасы 1946 жылы И.К. Ахунбаевдин, профессор А.Н Кругловдун жетекчилиги астында, медицина илимдеринин кандидаттык илимий даражасын алуудагы монографияга жана диссертацияга негиз болгон. Ошол эле жылы И.К. Ахунбаев жалпы хирургия кафедрасынын доценти, ал эми 1946-жылдын сентябрынан баштап 1975-жылдын 5-январындагы кайгылуу окуяда каза болгонго  чейин  кафедра башчысы болуп иштеген.

Кыргызстандагы хирургия илиминин өнүгүшүнүн башатында жалпы хирургия кафедрасынын алгачкы кызматкерлери турган. Алар кийинчерээк И.К. Ахунбаев түзгөн хирургиялык мектебинин негизи болуп калышты. И.К. Ахунбаевдин таланттуу окуучуларынын арасында, жалпы хирургия кафедрасы боюнча кесиптештери, Кыргызстандын хирургия илиминин «пионерлери» болуп эң сонун хирургдар жана окутуучулар бар эле: Андросов Н.С., Юлдашева С.Ф., Коккозов О.А., Байзаков У.Б., Ахунбаева Н.И., Олифиренко Н.И., Кафелиев Н.И., Ш.Д.Р. ., Романов А.С., Бебезов Х.С., Нурманбетов Ж.Н., Бармак М.Г., Бисембин Д.Б., Алишеров С.А.

Клиника жана жалпы хирургия кафедрасы 1959-жылдын 19-майын Кыргызстандагы кардиохирургиянын туулган күнү деп эсептейт. Дал ушул күнү академик И.К. Ахунбаев Борбордук Азия чөлкөмүндө биринчи болуп жүрөккө ийгиликтүү операциясын жасаган – жүрөк оорусунан жапа чеккен бейтапка митралдык комиссуротомия кылган. "Кургак" жүрөккө жасалган операциялар жаңы технологияларды иштеп чыгууну талап кылган: жасалма кан айланууну, гипотермияны, электрокардиостимуляцияны, дефибрилляцияны ж.б.

1975-1976-жылдары кафедраны И.К. Ахунбаевдин ишенимдуу досу жана жардамчысы, мыкты хирург жана илимий ишмер, доцент Шубладзе Б.К., 1976-77-жылдары проф. Ахунбаева Н.И. башкарып келишкен. Алар кафедра үчүн оор мезгилде жетекчилик кылууга туура келген.

1977-жылдын январь айында сынак аркылуу жалпы хирургия кафедрасынын башчысы болуп профессор Анатолий Александрович Червинский шайланды. Кыргызстанга Орусиядан келип, буга чейин көкүрөк хирургиясы жана анестезиология (1964-1972-ж., Новокузнецк), госпиталдык хирургия бөлүмүн (1972-1977-ж., Курск) жетектеген. А.А. Червинский кафедранын көп жылдар бою калыптанган салттарына тийиштуу урмат менен мамиле кылган. Профессордук-окутуучулар жамаатына жана дарыгерлерге таянуу менен, проф. Червинский А.А.  түптөлүп калган негизги илимий багыттарды сактап калуу менен изилдөөнүн жана хирургиялык дарылоонун жаңы, прогрессивдүү ыкмаларын иштеп чыгууга түрткү берип,  илимдин өнүгүшүнө чоң салымын кошкон. А.А.Червинскийдин жетекчилиги астында көкүрөк хирургиясы жаатындагы илимий изилдөөлөр өнүгүүнүн жаңы баскычына көтөрүлөт: бронхиалдык астма боюнча операциялардын жаңы түрлөрү киргизилет; аз травмалуу торакоскопиялык операциялар, төш сөөгүнүн воронка түрүндөгү деформациясын оңдоо операциялары, кызыл өңгөчкө операциялар өздөштүрүлөт. А.А.Червинскийдин демилгеси боюнча 1985-жылы микрохирургия бөлүмү түзүлгөн. 1990-жылы профессор Червинский Израилге туруктуу жашоого кетет. 13 жыл бою жалпы хирургия кафедрасынын башчысы болуп иштеген  А.Червинский кол алдында илимдин 8 кандидаты жана 2 доктору даярдалган.

1991-жылдан 1996-жылга чейин жалпы хирургия кафедрасын профессор Д.Н. Нурманбетов жетектеген. Бул татаал “кайра куруунун” оор жылдарында, мурдагы СССР өлкөлөрү менен байланыштар үзүлгөн учурда, клиниканын бардык жетишкендиктерин, рухун, каада-салтын жана кафедранын жетишкендиктерин сактап калуу жана сактап калуу маанилүү болгон. .

1996-2003-жылдары кафедраны медицина илимдеринин доктору, профессор, республиканын эмгек сиңирген дарыгери Х.С. Бебезов жетектеп келген. Ошол мезгилден баштап хирургияда жаңы технологияларды жана илимий изилдөөлөрдү киргизүү жана өнүктүрүү өркүндөй баштады. Боордун циррозун хирургиялык жол менен дарылоо илимий иштери  бул оор патологиясы бар оорулуулардын омурун бир кыйла узартууга мумкундук берди. Профессор Х.С. Бебезовдун жетекчилиги астында  илимдин 13 кандидаты жана 2 доктору даярдалды.

2003-2004-жылдары профессор Чынгышпаев Ш.М. кафедранын башчысынын милдетин аткарган.

2004-жылдын сентябрынан 2020-жылга чейин кафедраны медицина илимдеринин доктору, профессор, КР УИА мүчө-корреспонденти Бейшеналиев А.С. жетектеген. Бул мезгилде илимий иштер кайрадан жандандырылып, кафедра кызматкерлерини 200дөн ашык илимий эмгектери жарык көргөн. Профессор А.С. Бейшеналиевдин жетекчилиги менен 1 докторлук жана 13 медицина илимдеринин кандидаттык диссертациялары жакталган. Азыркы учурда 3 докторлук жана 6 кандидаттык диссертациялар улантылууда.

2020-жылдын октябрынан азыркы учурга чейин кафедра башчысынын милдетин м.и.к., доцент Көчкөнбаев Жеңишбек Асаналиевич аткарууда. Бул мезгилде кафедрада мезгилдин талабына йлайыктуу санариптик технологиялар активдүү киргизиле баштады. Билим берүү программалары «онлайн» жана «офлайн» форматтарында интеграцияланган жана жаныланууда. Жаныдан түзүлгөн «Медициналык инженерия» факультетинин студенттери үчүн хирургия боюнча жаңы окуу программалары даярдалган.

Учурда кафедрада «Пропедевтикалык хирургия» дисциплинасы боюнча төмөнкү факультеттердин жана курстардын студенттерин билим алышат:

• Дарылоо факультети -3 курс
• Педиатрия факультети -3 курс
• Стоматология факультети -3 курс
• Медициналык алдын алуу факультетти -3 курс
• Тандоо курсу: “Спецификалык хирургиялык инфекциялардын негиздери”-3 курс
• Англис тилинде дарылоо факультети-2-3 курс

Акыркы жылдарда кафедранын кызматкерлери тарабынан англис тилинде окутулуучу факультетинин студенттери үчүн англис тилинде 9 окуу-усулдук колдонмо, 3-курстун студенттери үчүн «Интродукция в пропедевтическую хирургия» деген окуу китеби жарык көргөн. ЛДАЯО факультетинин 3-курсунун студенттери үчүн 5 жылдык окуу программасы  кайра каралып иштелип чыкты жана бекитилди.

Учурда кафедрада хирургиянын төмөнкү багыттары боюнча илимий изилдөөлөр улантулууда: боор жана ичеги-карын оорулары, калкан безинин эндемикалык жана фокалдык жабыркашы, ириңдүү медиастинит, диабеттик бут, кан тамыр патологиясы, микрохирургия жана чоңдордогу остеомиелит.

Кафедранын жаш окумуштуулары эл аралык конгресстерде, симпозиумдарда докладдарды жасап келишет. 2022-жылы Асс. Жумабеков Т. Бухара шаарында өткөн жаш окумуштуулардын эл аралык конференциясында «Программалык гемодиализдеги пациенттерде кездешкен гиперпаратиреоз» деген темада баяндама жасап, 1-орунду ээледи. 2024-жылдын март айында кафедранын ассистенти Жороев А. Индиянын Нью-Дели шаарында болуп өткөн «Тынч океан -Азия реконструкциялоочу хирургдар коомунда» «Our modification of using Radial Artery Forearm Flap for defects of hand (flap in flap)» деген темада презентация жасады. Кафедрада хирургия кружогу активдүү иштейт, анда студенттер теориялык билимдерин тереңдетип үйрөнүү менен бирге хирургиянын негиздери боюнча практикалык билимдерди жана көндүмдөрдү алышат. Кружоктун мүчөлөрү хирургия боюнча университеттер аралык жана эл аралык олимпиадаларга катышып, байгелүү орундарды ээлеп, «КММАнын Илим күндөрүндө» эки жолу жеңүүчү болушкан.

Кафедранын бардык кызматкерлери дарылоо иштерине активдүү катышат: алар бейтаптарды кабыл алгандан баштап айыкканча көзөмөлдөп, консультация берип, операция жасап дарылашат. Доценттер жана ассистенттер Улуттук госпиталдын ар тармактарынын бөлум башчылары. Бардык кызматкерлер түнкү сменада да, ургенттик операция үчүн да айына 2-3 жолу нөөмөттө турушат. Профессорлор жана доценттер татаал, уникалдуу операцияларды жасашат. Кафедранын кызматкерлери саламаттыкты сактоо тармагына жардам көрсөтүп, чет өлкөлүк хирургдар менен биргелешип операция жасап, керек болгон учурларда санавияция менен кызмат көргөзүшөт.

Кафедранын кызматкерлери студенттер менен тарбия иштерин дагы тыгыз байланышта жүргүзүшөт. Жаш ассистенттер дарылоо факультетинин 3-курсунун студенттеринин илимий иштерине жетекчилик кылышат. Жөндөмдүү студенттер сабактан бош убактысында нөөмөткө келишип, операцияларга жардам беришет. Кафедранын кызматкерлери график боюнча жатаканаларда студенттерди көзөмөлдөө иштерин жүргүзүп, ошондой эле КММАнын коомдук турмушунун бардык тармактарына активдүү катышып, бир нече жолу байгелүү орундарды ээлеп келген.

1. Кафедранын ассистенти медицина илимдердин кандидаты Ашиналиев А. А. доцент наамын алды.
2. Кафедранын ассистенти медицина илимдеринин кандидаты Байсекеев Т. А. кафедранын доценттин милдетин аткаруучу болуп дайындалды.
3. Кафедранын ассистенти Мамышов А. Ж. илимий кандидаттык диссертациясын коргоду.
4. Кафедрада студенттер үчүн 1 окуу китеби, 4 окуу методикалык колдонмо , 1 ойлоп табуу, 13 илимий статия жазылып, 6 рационализатордук сунуштар, жаңы операциялык ыкмалар киргизилди.

Кафедранын ассистенти м.и.к. С. К. Тукешовдун 2018-жылдагы иш сапары.

1. 2018- жылдын 27-28- апрелинде Турция мамлекетинин Стамбул шаарында “Rhinoplasty course by Dr. Baris Cakir” аттуу конференцияга катышты.
2. 2018- жылдын 26-27- апрелинде Турция мамлекетинин Стамбул шаарында “Cadaver course” аттуу конференцияга катышты.
3. 2018- жылдын 2-3- июлунда Россия мамлекетинин Санкт- Петербург шаарында “Rhinoplasty course by Dr. Baris ” аттуу конференцияга катышты.
4. 2018- жылдын 31- августтан 2- сентябрга чейин  Азербайжан мамлекетинин Баку  шаарында “Baku Rhinoplasty Days” аттуу конференцияга катышты.
5. 2018- жылдын 27-30- ноябрында Турция мамлекетинин Стамбул шаарында “Preservation Rhinoplasty” аттуу конференцияга катышты
6. 2018- жылдын 22-25- декабрында Казхакстан мамлекетинин Алматы шаарында “Aesthetic surgery in Otorhinolaryngology” аттуу конференцияга катышты.